زمانی که فیسبوک نام خود را به «متا» تغییر داد و سرمایه‌گذاری سنگینی روی پروژه‌های متاورسی انجام گرفت، موجی از هیجان و امید به یک دنیای دیجیتال همه‌شمول به‌راه افتاد. اما همان‌قدر که هیجان سریع بالا رفت، به همان سرعت نیز فروکش کرد. بسیاری از پیش‌بینی‌های بلندپروازانه درباره اینکه متاورس در چند سال جای اینترنت فعلی را خواهد گرفت، تحقق نیافت.
امروز اما، متاورس دوباره به صحنه بازگشته است؛ این بار نه با شعارهای اغراق‌آمیز، بلکه با تمرکز بر کاربردهای واقعی و ارزش‌آفرین.
چرا هیاهو فروکش کرد؟
۱. انتظارات غیرواقعی
در ابتدای موج متاورس، وعده‌هایی داده شد که تحقق آنها در کوتاه‌مدت ممکن نبود؛ از جمله ایجاد یک جهان مجازی واحد و همگانی که تمام مردم و شرکت‌ها در آن حضور داشته باشند.
۲. موانع فنی و زیرساختی
برای تجربه یک متاورس همه‌جانبه، به اینترنت فوق‌سریع، سخت‌افزارهای پیشرفته و استانداردهای مشترک نیاز بود که هنوز به‌طور کامل وجود ندارد.
۳. کمبود محتوای ارزشمند
بسیاری از پروژه‌ها جذابیت کافی برای نگه داشتن کاربران نداشتند و صرفاً به شکل فضاهای نمایشی باقی ماندند.
4.تغییر رویکرد به عمل‌گرایی
در موج جدید، متاورس به جای تلاش برای تبدیل شدن به «همه‌چیز» برای همه، بر حل مسائل خاص در حوزه‌های مشخص تمرکز کرده است.
نمونه‌ها:
- آموزش تخصصی در محیط‌های سه‌بعدی
- جلسات کاری و همکاری تیمی از راه دور
- رویدادها و نمایشگاه‌های مجازی با امکانات تعاملی
- تجربه‌های ترکیبی AR/VR در حوزه خرده‌فروشی و بازاریابی
نقش فناوری‌های مکمل
- واقعیت ترکیبی (MR): ترکیب عناصر واقعی و مجازی برای تجربه‌ای کاربردی‌تر
- هوش مصنوعی: ایجاد محیط‌ها، اشیا و کاراکترهای هوشمند به‌صورت خودکار
- اینترنت اشیا (IoT): اتصال داده‌های دنیای واقعی به محیط‌های متاورسی برای شبیه‌سازی‌های دقیق‌تر
مثال‌های موفق
- شرکت‌های معماری که با کمک متاورس به مشتریان امکان بازدید مجازی از پروژه‌ها قبل از ساخت را می‌دهند.
- دانشگاه‌هایی که کلاس‌های عملی در رشته‌هایی مثل پزشکی یا مهندسی را در محیط‌های VR برگزار می‌کنند.
- برندهای مد که شوهای لباس خود را در پلتفرم‌های متاورسی برگزار می‌کنند و امکان خرید مستقیم را فراهم می‌سازند.
مزایا در رویکرد جدید
- هزینه کمتر نسبت به پروژه‌های عظیم اولیه
- تمرکز بر تجربه کاربر و ارزش واقعی
- سازگاری بیشتر با فناوری‌های موجود
چالش‌ها همچنان پابرجاست
هرچند رویکرد جدید واقع‌بینانه‌تر است، اما هنوز مسائل مهمی وجود دارد:
- نبود استاندارد مشترک بین پلتفرم‌ها
- نگرانی‌های حریم خصوصی و امنیت داده‌ها
- نیاز به آموزش کاربران و کاهش موانع ورود
وضعیت ایران
در ایران، فعالیت‌های متاورسی بیشتر در قالب رویدادهای محدود، پروژه‌های دانشگاهی یا استفاده‌های تبلیغاتی انجام می‌شود. با توجه به محدودیت زیرساخت و هزینه‌های بالا، احتمالاً مسیر ایران در این حوزه نیز از کاربردهای کوچک و هدفمند شروع می‌شود؛ مثل نمایشگاه‌های مجازی یا آموزش‌های تخصصی.
آینده
متاورس در موج دوم خود احتمالاً به جای «یک انقلاب ناگهانی» به شکل «تحولی تدریجی» پیش خواهد رفت. تمرکز بر کاربردهای عملی، ترکیب با فناوری‌های مکمل و ارائه ارزش واقعی به کاربر می‌تواند تضمین کند که این‌بار متاورس به یک ابزار ماندگار تبدیل شود.
جمع‌بندی
هیاهوی متاورس شاید فروکش کرده باشد، اما مفهوم آن همچنان زنده و پویاست. رویکرد جدید، متاورس را از یک ایده بلندپروازانه و مبهم، به ابزاری عملی و ارزش‌آفرین تبدیل کرده که پتانسیل تغییر بسیاری از صنایع را دارد.