ما از قراردادها برای خرید خانه ، خرید ماشین ، انجام پروژه و غیره استفاده می کنیم. هر قراردادی حداقل بین دو نفر نوشته میشود و بندهایی دارد ولی واقعا چه تضمینی وجود دارد که بندهای قرارداد به درستی انجام شود؟

نهادهای نظارتی نقش واسط را در قراردادها دارند . با حضور نهادهای نظارتی، طرفین قرارداد اطمینان حاصل میکنند که بندهای قرارداد اجرا می شود . اعتماد کردن به نهاد نظارتی یا هر واسط دیگری ریسک های خود را هم دارد . مثلا یکی از طرفین قرارداد با پرداخت پول تصمیمات نهاد نظارتی را به نفع خود تغییر میدهد حتی در بعضی موارد وجود این گونه نهادها نمیتواند تضمینی برای پرداخت کامل و اجرای تمامی بندهای قراردادها باشد . آیا راه حلی برای این مشکل وجود دارد؟ آیا راه دیگری برای نوشتن قرارداد و انجام معاملات وجود دارد؟

با توسعه فناوری بلاکچین نوع جدیدی از قراردادها به وجود آمد. قراردادهایی که ویژگیهای بلاکچین را به ارث می برند. مهمترین ویژگی بلاکچین ،غیر متمرکز بودن آن است. این نوع جدید از قراردادها را با نام قرارداد هوشمند می شناسیم. قرارداد هوشمند شباهت زیادی به قراردادهای فیزیکی دارد، تفاوت این دو در این است که قرارداد هوشمند به صورت دیجیتالی است و توسط یک برنامه رایانه ای ایجاد شده است .این برنامه های رایانه ای در بلاکچین ذخیره می شود.

با توجه به استفاده قرارداد هوشمند از بلاکچین، نیازی به واسطه یا نهاد نظارتی برای اجرای آن نیست .قرارداد هوشمند به صورت خودکار در شبکه بلاکچین اجرا میشود. امنیت و سرعت بالایی دارد و هزینه های واسطه گری را حذف میکند.

اگر قراردادهای هوشمند به بلوغ برسند ، میتوان آن را جایگزین مناسبی برای قراردادها دانست. مثلا برای برگزاری انتخابات میتوان با بهره بردن از آنها داده های انتخاباتی را به صورت محرمانه ذخیره کرد و امکان هر نوع دستکاری در آراء و نتیجه انتخابات را از بین برد.

با ترکیب شدن اینترنت اشیاء و قراردادهای هوشمند می توان خانه ای را متصور شد که اجاره اش پرداخت نشده و خود به خود درب آن قفل میشود.

قرارداد هوشمند چیست؟

بر اساس تعریف ایدلبرگر و همکاران (۲۰۱۵) یک قرارداد هوشمند برنامه رایانه ای است که عبارات یک توافق قراردادی را در خود داشته و همچنین توافق را به گونه ای بیان میکند که تضمین کننده اعتماد، شفافیت و درک متقابل دو طرف قرارداد باشد (گرینسپن، ۲۰۱۶).

یک قرارداد هوشمند یک پروتکل ویژه است که برای مشارکت ،تأیید یا اجرای مفاد یک قرارداد خاص، فعال می شود. قراردادهای هوشمند معاملات و فرآیندها را به صورت کاملا تضمینی و بدون اشخاص ثالث انجام میدهند. فعالیت و ثبت های قرارداد هوشمند قابل پیگیری و غیر قابل برگشت هستند. قراردادهای هوشمند شامل تمام اطلاعات مربوط به شرایط قرارداد و اجرای تمام اقدامات هدف گذاری شده به طور خودکار می شوند.

در سال ۱۹۹۴ نیک سابو مفهوم قرارداد هوشمند را توسعه داده است. او یک قرارداد هوشمند را چنین تعریف کرده است:” مجموعه ای از وعده های مشخص شده در قالب دیجیتال از جمله پروتکلهایی که طرفین در این وعده ها انجام میدهند “

او متوجه شد که از دفتر کل غیر متمرکز می توان برای قراردادهای هوشمند استفاده کرد. در این فرمت قراردادها می توانند به کد رایانه ای تبدیل شوند ،در سیستم ذخیره و تکرار شوند و با شبکه ای از رایانه ها که بلاکچین را اجرا می کنند، نظارت شوند. همچنین منجر به کنترل پردازش دفتر کل نیز شود، از قبیل انتقال پول و دریافت محصولات یا خدمات. بنابراین یک قرارداد هوشمند یک الگوریتم رایانه ای است که شرایط قرارداد را اجرا می کند. در واقع الگوریتم یکی از روشهای توصیف آن است. با این حال این تعریف ،قراردادهای شناخته شده که به صورت خودکاری اجرا میشوند (مانند دستگاههای فروش ) را مجزا نمی بینند. ماشین های فروش به عنوان دستگاه های خودکار تعریف می شوند که کالاها یا خدماتی را در هنگام قرار دادن سکه یا پرداخت توسط کارت اعتباری مشتری ،تحویل مشتری می نمایند. دستگاه های فروش با قوانین خاصی برنامه ریزی شده و توسط این قوانین اجرا می شوند. در واقع اختلاف عمده بین ماشین های فروش و قراردادهای هوشمند وجود ندارد. به طوری که می توان گفت قراردادهای هوشمند حتی به اندازه دستگاه های  فروش در روم باستان قدیمی هستند .در قرن اول میلادی یک مهندس و ریاضیدان یونان، دستگاهی را برای فروش ایجاد نمود. این ماشین ابتدا یک سکه با ارزش یک دراخما را می گرفت و آب مقدس تحویل می داد .

تا سال ۲۰۱۴ بیش از ۷۵ درصد اوراق بهادار در بورس اوراق بهادار مبادله شده از سفارشهای سیستم معاملاتی خودکار آغاز شد. بنابراین قراردادهای هوشمند به خودی خود موضوع جدیدی نیست. قراردادهای حقوقی امروز در واقع قالب های سفارشی شده ثابتی هستند که از طرف وکلا و دیگر متخصصان قانونی ایجاد شده اند و برای استفاده در اختیار عموم قرار گرفته اند. آنها حاوی ضوابط قانونی استانداردی هستند که شرایط و ضوابط قرارداد را مشخص می کنند و در قالب فایل ورد تهیه می شوند و به اشخاص ثالث برای تفسیر و اجرای این قراردادها تکیه می کنند، اما این فرآیند معمولا وقت گیر و غیر مستقیم است .علاوه براین اگر مساله و مشکلی رخ دهد طرفین قرارداد به داوران و دادگاه ها برای اصلاح وضعیت متکی هستند. خود فرایند داوری و دادگاه نیز وقت گیر، سخت و هزینه بر است. راه حل این است که قراردادی به صورت هوشمند تنظیم گردد یعنی برنامه رایانه ای که بتواند قرارداد را اجرا کند. این شامل کدنویسی است مثلا اتریوم جاوا اسکریپت سالیدیتی قادر است که برای اجرای شرایط و توافق های قرارداد به کار رود.

شاید برایتان سوال باشد که هوشمند سازی فرایندها خیلی وقت است که انجام می شود اما تفاوت فرایند قراردادهای هوشمند با فرایندهای معمولی در اینترنت غیر متمرکز و عدم بازگشت آن است.

مثلا تراکنش های بانکی به صورت هوشمند انجام می گیرند اما مثلا بانک مرکزی می تواند جلوی یک تراکنش را بگیرد. در قراردادهای هوشمند شخص یا نهادی قادر به کنترل یک قرارداد نیست و وقتی مفاد یک قرارداد صحیح باشد، این قرارداد به صورت کاملا خودکار اجرا میشود.

مزایای قرارداد هوشمند

مانند هر فناوری جدید ،قراردادهای هوشمندانه نیز مزایا و چالش هایی دارند. مزیت اصلی یک بلاکچین توزیع شده این است که یک نسخه قابل اعتمادتر از تکیه بر یک دفتر مرکزی فراهم می کند.

با فناوری بلاکچین امنیت ،ردیابی ،شفافیت پرونده ها و معاملات برای شرکت کنندگان و تنظیم کننده ها هزینه های عملیاتی کمتری خواهند داشت .ترکیب قراردادهای هوشمند با بلاکچین

اطمینان، امنیت و انعطاف پذیری را افزایش میدهد.

شرایط را می توان توسط طرفین مستقل قرارداد تأیید کرد .علاوه براین، اطلاعات ذخیره شده بلاکچین در برابر تهدیدات امنیتی محافظت میشوند؛ زیرا در گره های چندگانه نگهداری می شوند.

 کاربردهای قرارداد هوشمند

انتخابات

قراردادهای هوشمند با ارائه یک سیستم کاملا امن، همه نگرانی ها از هرگونه دستکاری یا تقلب در انتخابات را برطرف می کنند .آرای محافظت شده در دفتر کل باید رمزگشایی شوند و قدرت محاسباتی زیادی برای دستیابی به آنها نیاز است.

ثانیاً، قراردادهای هوشمند می تواند موجب کم شدن ازدحام صف رأی دهندگان شود. بخش زیادی از عدم تمایل برای رأی دادن ناشی از یک سیستم نامناسب شامل صف بستن، نشان دادن مدارک هویت و پر کردن فرم ها است . با قراردادهای هوشمند داوطلبان می توانند به صورت آنلاین رأی دهند و سیستم رای گیری به یکباره دگرگون شود.

مدیریت

بلاکچین نه تنها یک دفتر کل به عنوان منبع اعتماد فراهم می کند، بلکه به دلیل شفافیت ،دقت و سیستم خودکار در ارتباطات و گردش کار نیز کاربرد دارد .معمولاً عملیات کسب و کارها، در حین انتظار برای مصوبه ها هستند و مرتب شدن مسائل داخلی و خارجی متحمل رفت و برگشت هایی می شوند. یک لجر بلاکچین این مسأله را ساده سازی می کند. همچنین اختلافاتی که معمولاً با پردازش های مستقل همراه هستند و میتوانند منجر به هزینه های طرح دعوی و تأخیر در پرداخت ها شوند، از میان میرود.

زنجیره تأمین

قراردادهای هوشمند از طریق تأیید و اجرای معاملات چندین کسب و کار درگیر، پیچیدگی یک زنجیره تأمین را کاهش می دهند. این ثبت غیرمتمرکز و غیرقابل تغییر تضمین می کند که تمام شرکت کنندگان دسترسی یکسانی به اطلاعات دارند و به ایجاد اعتماد کمک می کند. قراردادهای هوشمند ،شفافیت ردیابی و کارایی یک زنجیره تامین را ارتقا میبخشند و در حالی که روابط بین شرکت کنندگان را تقویت می کنند سرعت را افزایش میدهند.

اتومبیل

به آینده ای فکر کنید که همه چیز اتوماتیک است .گوگل در آن زمان با گوشی ها ،عین کها و حتی اتومبیل های هوشمند حضور خواهد داشت. آنجاست که قراردادهای هوشمند به کار می آیند. یک مثال وسایل نقلیه خودمختار با پارکینگ خودکار هستند، که قراردادهای هوشمند می توانند با بکارگیری نوعی اوراکل ،در پیدا کردن مقصر تصادفات با بکارگیری حسگر یا متغیرهای بی شمار دیگر، نقش ایفا کنند. با استفاده از قراردادهای هوشمند شرکت های بیمه خودرو میتوانند نرخ های مختلفی را بر اساس این که مشتریان در کجا و تحت چه شرایطی با اتومبیل خود رانندگی می کنند اعمال نمایند.

املاک

شما می توانید از طریق قراردادهای هوشمند پول بیشتری به دست آورید. معمولاً اگر بخواهید یک آپارتمان را به فردی اجاره دهید باید به یک واسطه مانند مشاور املاک یا روزنامه برای تبلیغ هزینه ای پرداخت کنید. دفتر کل هزینه های شما را کاهش میدهد. تنها چیزی که انجام می دهید این است که با رمز ارز پرداخت انجام دهید و قرارداد خود را در دفتر کل رمزگذاری نمایید. همه آن را می بینند و اجرای اتوماتیک محقق می شود. حتی کارگزاران، آژانس های املاک، وام دهندگان پول فیزیکی و هرکس که با اموال مرتبط است می توانند از این کاربرد قراردادهای هوشمند سود ببرند.

مراقبتهای بهداشتی

اطلاعات سلامت فردی می توانند در بلاکچین ذخیره و رمزگذاری شوند .این امر از طریق یک کلید خصوصی که فقط برای افراد خاصی قابل دسترس است انجام می گیرد. همین استراتژی می تواند برای کسب اطمینان از این که پرونده سلامت به صورت امن و محرمانه استفاده شود، اتخاذ گردد. فاکتورهای عمل جراحی می توانند در یک بلاکچین ذخیره شوند و به عنوان اسناد و مدرک به صورت خودکار به ارائه دهندگان بیمه ارسال شوند. همچنین از دفتر کل میتوان برای مدیریت عمومی مراقبت های بهداشتی مانند نظارت بر دارو، انطباق مقررات، نتیجه آزمایشها و مدیریت منابع مراقبت بهداشتی استفاده نمود.

در پایان امیدواریم که تا حدودی توانسته باشیم شما خواننده محترم را با سوال قرارداد هوشمند چیست و کاربرد های قرار داد هوشمند آشنا کرده باشیم.